دلایل انفجار دیگ های بخار متعدد است اما بدیهی است که با انفجار این دیگ‌ها فاجعه ای بزرگ به بار می‌آید که تخریب ساختمان محل استقرار یا خطرات جانی را به همراه دارد. انفجار دیگ های بخار و بویلرها قدرت بسیار بالایی دارد، گویی که یک نارنجک منفجر شده است. هرچه ظرفیت دیگ و بویلر بیشتر باشد قدرت تخریب آن در زمان انفجار نیز بیشتر است و مانند یک بمب تمام آنچیزی که سر راهش باشد را تخریب کرده و از بین می‌برد.
دیگ بخار و بویلرها امروزه بیشتر از گذشته مورد استفاده صنایع و مجتمع های بزرگ قرار می‌گیرد و تقریبا به یک ضرورت غیرقابل اجتناب تبدیل شده است. اما استفاده از چنین امکانی باید با در نظر گرفتن استانداردهای امنیتی صورت گیرد. خوشبختانه دیگ های بخار کوچکتر رفته رفته جای دیگ و بویلرهای بزرگتر را گرفته و فشار در این نوع مخازن کمتر است و استانداردهای امنیتی قوی تری نیز دارند. در ادامه علل انفجار دیگ بخار را بررسی می‌کنیم.
چه عواملی باعث انفجار دیگ های بخار می‌شود؟
قبل از پرداختن به دلایل انفجار دیگ های بخار اجازه دهید تعریف مختصری از انفجار داشته باشیم، سپس به بررسی تک تک عوامل به صورت تخصصی خواهیم پرداخت. انفجار به معنی عام ترکیدن چیزی است که سرپوش داشته است. در حقیقت انفجار افزایش فشار ناگهانی ناشی از حرارت و گرما است که اغلب با صدای مهیبی نیز همراه است. اما چه چیزی باعث انفجار دیگ های بخار و بویلر ها می‌شود؟
افزایش فشار داخل دیگ بخار
همانطور در مورد نحوه کار دیگ‌های بخار اطلاع دارید؛ آب و بخار همزمان درون این مخازن در تعامل‌اند و آبگرم تولید می‌کنند. انجام تمام فرآیند در درون این دیگ ها از طریق واکنش شیمیایی رخ می‌دهد. آب زمانی که گرم می‌شود افزایش حجم پیدا می‌کند، با بخار این واکنش چند برابر شده و افزایش حجم مایع به طور فوق العاده‌ای افزایش می‌یابد. همین فعل و انفعالات فشار داخل دیگ های بخار را نیز بالا می‌برد که به دلیل ساختار مولکولی آب در حالت مایع و گاز است. زمانی که آب به بخار تبدیل می‌شود حالت مولکولی آن نیز تغییر شکل می‌دهد.
از این صفحه بازدید کنید : دیگ آبگرم
در حالت معمول وقتی آب در حالت مایع است مولکول‌های آن بهم چسبیده‌اند، اما زمانی که بخار می‌شود مولکول ها متراکم شده و تمایل زیادی به دور شدن از هم پیدا می‌کنند. مانند قطب ناهمنام آهنربا که همدیگر را می‌رانند عمل می‌کند. در نتیجه این عمل فشار درون دیگ بالا می‌رود و اگر به موقع تخلیه نشود موجب انفجار دیگ می‌شود.
اجتماع سوخت در مخزن
یکی از اصلی‌ترین دلایل انفجار دیگ های بخار تجمع سوخت در قسمت مخزن دستگاه بخار است. سوختی که برای دیگ‌های بخار استفاده می‌شود از نوع سوخت گازی است و نیاز به مراقبت‌های ویژه دارد. داخل مخزن دیگ ها یک ترکیب از هوای اشتعال پذیر وجود دارد که به تدریج خارج شده و باعث اشتعال می‌شود. اغلب انفجارهایی که برای دیگ‌های بخار رخ می‌دهد به دلیل عدم خروج و تجمع بیش از حد بخار داخلی مخزن است. این بخار به طور ناگهانی خارج شده و باعث احتراق می‌شود و زمانی که دمای دیگ بیش از حد استاندارد بالا می‌رود، میزان بخار داخل دیگ نیز افزایش پیدا می‌کند و در نتیجه انفجار دیگ را به وجود می‌آورد.
پدیده انفجار دیگ های بخار بسیار نادر بوده و رایج نیست. چراکه در حالت عادی، دمای بخار یک تابع از فشار است که نرخ تغییر مشخصی هم دارد. از این رو اگر عملکرد دیگ از حالت عادی خارج نشود حادثه ای مبنی بر انفجار نیز رخ نمی‌دهد.
عدم نظارت بر عملکرد دیگ
دلایل انفجار دیگ های بخار متنوع است و باید یک سری استانداردها را برای جلوگیری از بروز حوادث خطرآفرین رعایت کرد. یکی از موارد مهم که عدم توجه به آن ممکن است منفجر شدن دیگ را به همراه داشته باشد، بی توجهی و عدم نظارت بر عملکرد سیستم و کنترل آن طبق استانداردهایی که مختص دیگ بخار است. قبل از نصب و راه اندازی دیگ های بخار لازم است که استانداردهای سازنده دستگاه کنترل و رعایت شود. اغلب دستگاه ها به سادگی حادثه آفرین نمی‌شوند اما به هرحال توصیه می‌شود که سطح آب و بخار و عملکرد قطعات دستگاه بخار به طور مداوم کنترل شوند.
سایر دلایل انفجار دیگ های بخار
همانطور که گفتیم عوامل مختلفی ممکن است باعث خارج شدن دیگ بخار از روال نرمال شده و حادثه آفرین شود. دستکاری کردن موارد مختلفی مثل پمپ دیگ بخار یا مشعل ممکن است خطر انفجار را افزایش دهد. تنظیم و نصب دستگاه توسط افراد غیر متخصص، عدم آزمایش و تست شیرهای اطمینان، کنترل نکردن سطح آب و احتراق های ناگهانی با منشاء اجتماع سوخت در زیر مخزن از دیگر عواملی است که کارکرد دستگاه را از حالت استداندارد خارج می‌کند که ممکن است در نهایت سبب به وجود آمدن انفجار در دیگ های بخار صنعتی یا خانگی شود.
راه‌های جلوگیری از انفجار دیگ بخار
برای پیشگیری از انفجار شناخت علل و دلایل انفجار دیگ های بخار می‌تواند بسیار کمک کننده باشد. سایر موارد به شرح ذیل است.
- بهتر است یک اپراتور همیشه موارد مختلفی از جمله سطح آب، میزان حرارت و فشار درون دیگ را بررسی کند.
- اگر دستگاه شما به کنترلر خودکار مجهز است صرفا با اعتماد به آن دستگاه را به حال خود رها نکنید. هر از گاهی به صورت دستی نیز تمام موارد مورد نیاز را بررسی کنید.
- اپراتور دیگ بخار بایستی به طور منظم سیستم راه اندازی دیگ، تابلو برق، مشعل و غیره را کنترل و بازرسی کند.
- بررسی عملکرد درست شیرهای اطمینان به صورت منظم و مستمر
- در صورت نیاز به تعمیر یکی از قطعات دیگ حتما از افراد متخصص و کاربلد کمک بگیرید.
- دستگاه کنترل سوخت را به صورت دوره ای بررسی کنید و از عملکرد صحیح آن اطمینان حاصل کنید.
- علائم ایمنی و هشدار دهنده را در ایستگاه های کاری نصب کنید.
- دیگ را در محلی استاندارد و محکم نصب کنید تا در صورت وقوع انفجار کمترین آسیب را به دنبال داشته باشد.
- از عملکرد درست سوپاپ اطمینان، فشارسنج، آب نما، سکوانس، فتوسل و دیگر موارد اطمینان حاصل کنید.
با رعایت موارد فوق و توجه به نشانه ها و دلایل انفجار دیگ های بخار تا حد زیادی می‌توانید از بروز انفجار جلوگیری نمایید
